Wyobraźmy sobie sytuację. Dwoje dzieci idzie wzdłuż drogi. Nagle dostrzegają kolorowy przedmiot leżący po drugiej stronie. Jedno z nich przebiega natychmiast , drugie przed wejściem na jezdnię uważnie rozgląda się, czy nie nadjeżdża samochód. Każde z nich dążyło do tego samego celu. Jedno zadziałało pod wpływem impulsu, nie zastanawiając się nad konsekwencjami, drugie przewidziało, jakie mogą być skutki jego działania. Drugie z dzieci zachowało się w sposób oczekiwany, pierwsze zadziałało pod wpływem impulsu.
Dzieci nadpobudliwe najczęściej wiedzą co powinny zrobić, jednak zazwyczaj tego nie robią. Znają reguły, ale maja kłopoty z ich zastosowaniem. Spytane przez rodzica, co powinny zrobić przed wejściem na jezdnię, odpowiedzą prawidłowo. A za pięć minut znowu przebiegną bez rozglądania się.
Dziecko z ADHD bardzo łatwo jest namówić by zrobiło „coś głupiego”. Inne dzieci zauważają i wykorzystują ten fakt i ich nadpobudliwy kolega szybko staje się kozłem ofiarnym.
Dzieci z ADHD są niewolnikami „już” i „zaraz”. Gdy mają przerwać wykonywaną przez siebie czynność, mają trudność ze zrobieniem tego natychmiast. Stąd gdy dorośli proszę je o coś, najczęściej słyszą „zaraz”. Natomiast gdy dziecko chce coś dostać lub zrobić, zaczyna działać mechanizm „już”.
Nie potrafią czekać na nagrodę. Wymagają, aby ich praca została oceniona i pochwalona natychmiast. W innym wypadku nie będą w stanie powiązać tych dwóch kwestii. Podobnie jest w przypadku konsekwencji – jeśli są one oddalone w czasie od trudnego zachowania choćby godzinną przerwą, dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej nie połączy ze sobą tych dwóch wydarzeń.
Dzieci z ADHD najprawdopodobniej z powodu dużej impulsywności potrafią reagować dużo bardziej emocjonalnie na różne wydarzenia, niż ich rówieśnicy. Co więcej potrafią bardzo szybko – bez „stanów przejściowych” – przejść ze świetnego nastroju w złość czy gniew lub na odwrót. Niestety obserwuje się też, że takie zmiany nastrojów następują często po wydarzeniach, które dla większości dzieci są mało znaczące.
Odmienny sposób dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego opisywany w ADHD warunkuje również niedojrzałość emocjonalną i społeczną. Jednym z następstw tego procesu jest to, że część nadpobudliwych dzieci zachowuje się tak, jak by była młodsza niż w rzeczywistości., zarówno w kontaktach z innymi dziećmi, jaki w czasie nauki szkolnej, w wyborze rodzaju zabawy czy tez sposobie odbierania i rozumienia świata.
Momenty kryzysowe pojawiają się w pierwszym półroczu pierwszej klasy, kiedy dziecko z zespołem ADHD zupełnie nie może przystosować się do wymogów szkoły, następnie w klasie czwartej, kiedy nagle pojawia się konieczność dostosowania się wymagań różnych nauczycieli, zmian klasy, większej samodzielności w notowaniu.
W leczeniu zespołu nadpobudliwości niewskazane jest ograniczanie się do samej farmakoterapii, ponieważ leki nie są w stanie zmienić wszystkich aspektów funkcjonowania dziecka z ADHD – leki nie zastąpią innych sposobów oddziaływania, mogą jedynie je wspomóc. Leczenie zespołu hiperkinetycznego jest leczeniem zwykle wieloletnim i czynnie angażującym lekarza, rodzinę i szkołę pacjenta.
Jak postępować z dzieckiem z ADHD w szkole i w domu?
- należy dostosować zakres i czas trwania obowiązków dziecka do jego potencjalnych możliwości: wydawać krótkie, konkretne polecenia, długie zadania i polecenia dzielić na kilka krótszych, przypominać dziecku o czekających zadaniach, sprawdzać, czy je wykonuje,
- minimalizować ilość rozpraszających bodźców ( puste biurko, zasłonięte okno itp. )
- zauważać pozytywne zachowania dziecka i chwalić go za nie,
- wiązać przestrzeganie i łamanie przez dziecko norm i zasad z systemem nagród i konsekwencji,
- zapewnić w szkole uważną opiekę - sadzać dziecko w pierwszej ławce, ze spokojnym uczniem, kilkakrotnie w czasie lekcji sprawdzać postępy jego pracy, umieszczać dziecko w mało licznej klasie, najlepiej z drugim nauczycielem,
- sprawdzać, czy ma zapisane wszelkie ważne informacje przed wyjściem do domu, np. prace domowe, komunikaty itp.
Zapewnić mu przerwy w czasie długiej pracy
Odmienności w postępowaniu z dziećmi w wieku dorastania (13 – 18 lat)
U nastolatków dochodzi do zmniejszania się ilości objawów nadruchliwości i na pierwszy plan zaczynają się wysuwać objawy związane z zaburzeniami koncentracji uwagi. Oceniając nasilenie i rozległość problemów związanych lub dołączających się do ADHD należy raczej zwrócić uwagę na objawy
z następujących grup:
- zaburzenia koncentracji uwagi,
- słaba kontrola zachowań impulsywnych,
- słaba umiejętność organizowania i planowania czynności,
- trudności w wybieraniu i realizacji najważniejszych celów,
- słaba umiejętność rozwiązywania problemów i szukania rozwiązań alternatywnych,
- wyniki w nauce gorsze od potencjalnych możliwości,
- niska samoocena,
- słabe relacje z rówieśnikami,
- popełnianie licznych błędów w pracy.
Dorastający z zaburzeniem hiperkinetycznym są bardziej zagrożeni wystąpieniem zaburzeń zachowania, uzależnień, impulsywnych prób samobójczych.
Istotnym elementem leczenia staje się terapia pacjenta – edukacja na temat ADHD, uczenie planowania, rozumienia norm społecznych, uczenie umiejętności rozwiązywania problemów, np. w procesie treningu umiejętności społecznych, socjoterapii.
Opr. Wizytator KO Krystyna Juzwenko-Jager na podstawie:
Dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) Objawy i sposoby pomocy- T.Wolańczyk, A.Kołakowski, A.Pisula, M.Skotnicka.